Giriş
Görsel-işitsel çeviri, yani sinema, televizyon ya da dijital platformlarda izlediğimiz film, dizi, belgesel gibi yapımların altyazı ve seslendirme çevirilerini kapsayan alan, çevirinin ayrı bir uzmanlık ve teknik bilgi birikimi gerektiren alt türlerindendir. Bu alanda üretilen tüm çeviriler 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında yer alır ve çevirmenlerin bu çevirilerden doğan telif hakları da söz konusu kanunun hükümleri tarafından korunmaktadır.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamına giren işlenme eser sahiplerinin, yani çevirmenlerin haklarını korumak üzere kurulmuş bir meslek birliği olan ÇEVBİR’in kuruluş amaçlarından biri de çevirmenlerin çalışma koşullarının iyileştirilmesini sağlamak ve asgari mesleki standartları belirlemektir. Bu bağlamda ÇEVBİR, altyazı ve seslendirme çevirmenlerini de temsil eder; bu alanda faaliyet gösteren çevirmenlerin eserlerine ilişkin hak takibini yapmaya, çalışma koşullarına ve mesleki standartlarına dair görüş belirtmeye yetkilidir.
Altyazı ve seslendirme çevirmenleri ortak bir metin türü üzerinde çalışır: görsel-işitsel metin türü. Bu metin türünün temel özelliği yalnızca kelimelerden ibaret olmaması, görüntü, ses, tonlama gibi öğeleri de içermesidir. Dolayısıyla hem altyazı hem seslendirme çevirisinde bu metin öğelerinin tümünün dikkate alınması gerekir. Aynı metin türü ile çalışmakla beraber altyazı ve seslendirme çevirmenleri farklı amaçlarla metin üretirler; altyazı çevirmenleri seyircilerin sessiz okuyacağı metinleri üretirken seslendirme çevirmenleri seslendirme sanatçılarının seslendireceği metinleri üretir. Bahsi geçen farklı amaçlar farklı teknik gerekleri de beraberinde getirir, dolayısıyla altyazı ve seslendirme çevirileri doğaları gereği birbirinden farklıdır ve birbirlerinin yerine geçmeleri mümkün değildir.
Altyazı ya da seslendirme çevirisi hangi mecrada yayınlanırsa yayınlansın Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve işlenme eser sahipliği kapsamında çevirmenin ismi, kendisi aksini talep etmediği sürece belirtilmelidir. Aynı şekilde, ilgili kanun uyarınca ve işlenme eser sahipliği nedeniyle çevirmenle çeviri sözleşmesi imzalanması da çeviri işini veren kişi ve/veya kurumun sorumluluğu ve zorunluluğudur.
Altyazı ve Seslendirme Alanında Çeviri Koordinatörlüğü
Altyazı çeviri koordinatörlüğü sisteminde çeviri dağıtımı ve çevirmen koordinasyonu, işin doğasını bilen ve çevirmen ekibinin niteliklerine hâkim bir çevirmen tarafından yürütülmektedir. Gerek mesleki standartlar gerekse nitelikli işleyiş açısından ÇEVBİR bu sistemi tüm mecralar için desteklemekte ve çeviri koordinatörü olarak deneyimli altyazı ve/veya seslendirme çevirmenlerinin istihdam edilmesini önermektedir.
Tarifeler
ÇEVBİR olarak altyazı-seslendirme çevirmenliği alanına ilişkin yürüttüğümüz çalışma çerçevesinde önerdiğimiz asgari tarifeleri ve tip sözleşmeleri kamuoyuyla paylaşıyoruz. Söz konusu asgari tarifeler yalnızca Türkiye’de faaliyet gösteren kurum ve kuruluşlar için geçerlidir ve çevirmenin alması gereken net ücreti ifade etmektedir. Öte yandan bunlar asgari tarifelerdir, herhangi bir görsel-işitsel malzemenin niteliğine göre çevirmenlerin yapacağı değerlendirme bu tarifelerin üzerinde bir ücrete işaret edebilir. Tarifeler mesleki standartların korunması için düzenli olarak güncellenmektedir.
ALTYAZI ÇEVİRİSİ VE BAĞLANTILI DİĞER HİZMETLERE İLİŞKİN TARİFE
SESLENDİRME ÇEVİRİSİ VE BAĞLANTILI DİĞER HİZMETLERE İLİŞKİN TARİFE