Savaş Kılıç – Elif Okan Gezmiş Çeviri ya da redaksiyon işleriyle uğraşanların iyi bildiği gerçeklerden biri yaygın kullanılan birtakım küçük sözcüklerin, kimi bağlaçların, bazı ifadeleri Türkçeleştirirken –yani onları adeta Türkçe yazılmış gibi sunarken– hiç küçümsenmeyecek sorunlara gebe olduğudur. Bu “işlev” sözcükleri her dilde olabildiğince çok işlev yüklenirler, bunda şaşırtıcı bir yan yok, ama başka dillerdeki
Savaş Kılıç 1) İsim Cümlelerinin Şimdiki Zamanı Yok mu(dur)? Çevirilerde sık sık karşımıza çıkan sorunlu durumlardan biri “koşaç” veya “cevher fiili” denen ve farazi (daha doğrusu, yapısal) olarak Türkçe olmak fiilinin isim cümlelerinde 3. tekil şahıs çekimi için başvurulan +DIr’ın1 yerli ve yersiz kullanımlarının saptanmasıdır. DIr’ın isim cümlelerinde geniş zamana tekabül ettiğini söyleyebiliriz: İstasyon yakındır.2
“Has Türkçe”, “Güzel Çözümler Bankası”: Yeni Başlayanlar ve Kafası Hâlâ Karışık Olanlar için Küçük Püf Noktaları Çevirmenler Meslek Birliği’nin kurulduğu dönemde üyelerinin kendi aralarında tartıştığı konulardan biri de birtakım ifadelerin Türkçeye nasıl daha iyi aktarılacağı idi; bir bakıma belli bir ibarenin “Has Türkçe”sini aramak. O dönemde kısa bir liste de hazırlanmış, üyeler arasında paylaşılmıştı. Bu
SAVAŞ KILIÇ Geriye dönüp bakıyorum da birkaç yazı yazmışım Türkçe çoğul hakkında. Ama hayranlığım bitmiş değil. Türkçede çoğul meselesi basit görünür ilk bakışta: İsimlere +ler/lar getirdiniz mi çoğuldur, getirmediniz mi tekil. Ayrıca sayı sıfatının peşinden gelen isim çoğul eki almaz, örneğin: 10 kaplan gücünde. Eh, yanlış olduğunu söyleyecek halimiz yok. Fakat biraz eksik. Hangi bakımdan?
SAVAŞ KILIÇ Bu yazılara uzun süre sonra dönüp bir ekleme (belki eklemeler ?) yapmak istiyorum. Tuncay Birkan’ın “bağlaç deyip geçme tanı” üstbaşlıklı yazılarına bir zeyl olarak da okunabilir bu notum tabii. Konumuz, Fransızca et (ve İngilizce and) bağlacının adversatif işlevi. Bu tür “basit” kelimelerin çevirisi genelde kolay görünür, karşılıklarının her dilde üç aşağı beş yukarı
TUNCAY BİRKAN Bir önceki yazıda üç farklı şekilde çevrilebileceğine dikkat çektiğim “or” için, bazı bağlamlarda (bir çevirmen amentüsü olsa, içinde en sık geçen kelime bağlam olurdu herhalde) üç farklı Türkçe karşılık daha kullanılabileceğine dikkat çekmek istiyorum bu yazıda da. “Şu yazıyı en baştan or’un altı hali diye yazsaydın da bizi uğraştırmasaydın” diyecekler haklıdır, özrüm sadece
TUNCAY BİRKAN Yine basit kelimelerden gidiyoruz. Bu “ufak ama mide bulandıran” basit ayrıntılar, çapaklar bir dolu metnin okunurluğunu, akıcılığını olumsuz yönde etkilediği, bazen de düpedüz yanlış anlamalara neden olabildiği için bir süre daha bunlar üzerinde oyalanacağız... Bu seferki konumuz “ve”. İngilizce, Almanca ve Fransızcada bu kelimenin karşılığı olan “and /und/et” sözcükleri, bu dillerde Türkçede görmediği
TUNCAY BİRKAN Bu yazıda zaman kiplerinden bahsedeceğim, ama peşinen söyleyeyim: takip kolaylığı açısından kiplerin bilimsel adlarını zikretmeyeceğim, o kipte kullanılan ekleri isim haline getireceğim. Birkaç hafta önce Radikal İki’de sayın Ümit Kardaş’ın bir yazısı yayınlandı. İçinde Edward Said’in de sık sık adı geçen, hatta ondan birkaç alıntıya da yer verilen bir yazı. Alıntıların çoğunu sanırım
SAVAŞ KILIÇ Cümle yapısı nispeten esnek olan dillerde, kelimelerin cümle içinde hangi sırayla kullanıldığı, söylem veya metinde verimli, etkili bilgi aktarımında önemli rol oynar. Okul dilbilgisinde "cümlede vurgu" diye öğretilen şey, Türkçe cümlenin bilgi yapısı konusunda basit de olsa bir fikir verir: Cümlenin öğesi yükleme yaklaştırıldıkça vurgu artar, diye öğretirler bize; doğru ama eksik... çünkü
SAVAŞ KILIÇ Türkçede morfolojik kategori (sözcük türü) olarak artikel bulunmadığı doğruysa da, Türkçeye özgü birtakım biçim birimleri veya dizim kuruluşları, İng. ve Fr. artikelleri karşılayabilmekte veya (tersinden bakarsak) söz konusu dillere ancak artikellerle çevrilebilmektedir. Gönderileni belirsiz (indefinite / indéfini) artikelleri karşılamak için başvurulabilecek yolları ele alalım. a/an I) bir Türkçe bir sözcüğü özü itibariyle bir artikel değil, sayı
SAVAŞ KILIÇ Türkçede 3. tekil şahıs fiil cümlelerinin çekiminde Ø (sıfır) ile temsil edilir: (1) Ahmet eve gitmedi(Ø).i Buna karşılık 3. çoğul şahıs çekiminde –lAr ekinin kullanımı çeşitli koşullara (bilinçdışı kurallara) bağlıdır. 3. çoğul şahıs çekim eki, I) daha önce sözü geçmiş (bkz. ileride “CÜMLE-ÜSTÜ İLİŞKİLER”) veya dildışı bağlam sayesinde bilinen çoğul öznenin (+canlı) işlediği fiile mutlaka eklenir:ii (2a) Bodrum’a
SAVAŞ KILIÇ I) Türkçede kişi zamirlerinin kullanım koşulları Türkçede kişi zamirlerinin kullanımı Batı dillerinden farklıdır. Eklemeli bir dil olduğu için şahıs bilgisi hem yüklemdeki çekim ekleriyle hem de bağımsız zamirlerle verilebilmektedir. Bu nedenle Türkçe de “zamir düşüren diller” arasında sayılabilir. Türkçe’nin “zamir düşürme” özelliğine daha 1932'de işaret eden Ahmet Cevat [Emre], özne “ ‘karine’ (bağlam)
SAVAŞ KILIÇ Çoğul tamlayanlı belirtisiz isim tamlamalarının sıklığı, İngilizce ve Almancada olduğu gibi, Türkçede de, Fransızcanın aksine, düşüktür. Düşük derken, gerçekten düşük: Yüzde birin altında.i Dolayısıyla, Fransızcadan yapılan çevirilerde sık rastlanan “çoğul tamlayanla kurulmuş belirtisiz isim tamlamaları” okuyanı yadırgatıyor. Özellikle aşağıdaki örnekler ve benzeri kullanımlar, kulağı tırmalıyor ve çoğulu tekilleştirmeye zorlayıp, okuru gereğinden fazla oyalıyor:
SAVAŞ KILIÇ Çevirilerde sık karşılaşılan Türkçe sorunlarından biri, öteden beri zarf kategorisiyle ilgilidir. Batı dillerinden yapılan çevirilerde, İng. +ly eki ve Fr. +ment eki, Türkçe +ce/ca (=+cA) eki ile karşılanmaya çalışılıyor: Kurdukları metnin kök ve ek yapısı bakımından (yani, “morfolojik” olarak) da kaynak metne birebir uymasını isteyen kimi çevirmenler tarafından +cA eki bol bol, hatta
TUNCAY BİRKAN İngilizcedeki en basit kelimelerden biri olan "or"un üç farklı şekilde çevrilebileceğini gözardı ediyor birçok çevirmen. Hayır hayır, "ya da", "veya", "yahut" seçeneklerinden bahsetmiyorum. Bunlar çevirmenin dil tercihine bağlı seçimler ve hepsi de aynı anlama geliyor sonuç olarak. Bu üçü herkesin bildiği birinci karşılık benim sınıflamamda. Ama kimi bağlamlarda "or"u "yani" ile, kimi
